Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego, znany jako SIBO (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth), dotyka znaczną część osób cierpiących na przewlekłe problemy gastrologiczne. Szacuje się, że aż 84% pacjentów z zespołem jelita drażliwego (IBS) zmaga się również z SIBO. To schorzenie może prowadzić do przewlekłych objawów takich jak wzdęcia, biegunka, zaparcia oraz bóle brzucha. Warto jednak wiedzieć, że odpowiednio dobrana dieta, może znacząco zmniejszyć objawy i pomóc w kontrolowaniu choroby.
Spis treści:
- Co to jest SIBO i jakie są jego objawy?
- Przyczyny rozwoju zespołu przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego
- Rodzaje SIBO: wodorowe, metanowe, łączone i siarkowodorowe
- Leczenie SIBO – skuteczna dieta i inne metody
- Co jeść przy SIBO? Produkty low-FODMAP – lista polecanych i niewskazanych produktów
Aż 84 procent pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego cierpi też na zespół przerostu flory bakteryjnej. Dzięki przestrzeganiu diety SIBO u wielu z nich wyeliminowano wszystkie objawy.
Jedna trzecia pacjentów ma szansę na całkowite wyzdrowienie, a pozostałe dwie trzecie mogą wymagać pewnego rodzaju stałego planu dietetycznego, ale wraz z nim częstotliwość objawów znacznie zmaleje.
Życie z chronicznymi objawami gastrologicznymi jest co najmniej wyzwaniem, a dla wielu zmienia się całkowicie. Jeśli masz takie dolegliwości jak: biegunka, wzdęcia, przelewanie się i burczenie w brzuchu oraz chroniczne zmęczenie, to zdecydowanie powinieneś udać się do lekarza internisty. Wielu chorych zaczyna od podstawowej diety eliminującej gluten i nabiał. Kiedy wprowadzone zmiany nie przynoszą rezultatów, zostajesz skierowany na test oddechowy SIBO (zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego). Wynik jest pozytywny. Co dalej? Poniżej znajdziesz skuteczną dietę na SIBO.
Co to jest SIBO i jakie są jego objawy?
SIBO, czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth), to stan, w którym dochodzi do nadmiernego wzrostu liczby bakterii w jelicie cienkim. Zwykle ten odcinek układu pokarmowego zawiera stosunkowo niewielką liczbę bakterii, podczas gdy w jelicie grubym ich ilość jest znacznie większa. W przypadku SIBO ta równowaga zostaje zaburzona, co prowadzi do wielu dolegliwości żołądkowo-jelitowych.
Typowe objawy SIBO to:
- wzdęcia i nadmiar gazów,
- bóle w obrębie brzucha,
- biegunka lub zaparcia,
- uczucie pełności po posiłku,
- niezamierzona utrata wagi,
- niedobory witamin i składników mineralnych.
Przyczyny rozwoju zespołu przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego
Zwykle istnieje wiele mechanizmów obronnych chroniących przed przerostem bakterii w jelicie cienkim. Kiedy jeden lub więcej z tych mechanizmów zawiedzie, bakterie nie są usuwane z jelita cienkiego, co prowadzi do SIBO. Uważa się, że źle funkcjonująca motoryka jelit, w tym zaburzony zespół mioelektryczny (z ang. MMC), jest najczęstszą przyczyną przerostu flory bakteryjnej. Dodatkowymi czynnikami aktywującymi są: zaburzenia anatomiczne, obniżona odporność, niewydolność zastawki krętniczo-kątniczej (z zasady zastawka krętniczo-kątnicza jest jednokierunkowa, ale jeśli staje się dwukierunkowa, odpady z jelita grubego mogą cofnąć się do jelita cienkiego) lub niedobory kwasu solnego w żołądku. MMC to mikrofale elektryczne, wywołujące m.in. odruch żołądkowo-jelitowy, prowadzący do oczyszczania jelita cienkiego, co 90 minut, podczas przerw w jedzeniu. Gdy MMC nie działa prawidłowo, bakterie nie są usuwane, a to prowadzi do przerostu bakteryjnego. Zaburzenie zespołu mioelektrycznego często wiąże się z zatruciem pokarmowym.
Inne czynniki, takie jak: stres, antybiotykoterapia, stosowanie opioidów lub inhibitorów pompy protonowej (PPI), zrosty po wcześniejszych urazach lub operacjach oraz choroby przewlekłe, takie jak: Parkinson, nowotwory, niedoczynność tarczycy, cukrzyca i zespół Ehlersa-Danlosa, również mają kluczowe znaczenie. Co prawda, badania nie udowodniły bezpośredniego wpływu złej diety na rozwój SIBO, ale zastosowanie diety wykluczającej, a przez to ograniczającej jego objawy, znacznie poprawiło jakość życia u wielu osób.
Rodzaje SIBO: wodorowe, metanowe, łączone i siarkowodorowe
Istnieje kilka rodzajów zespołu przerostu bakteryjnego. Konkretny podtyp SIBO, tj. wodorowy, metanowy lub łączone, niekoniecznie wpływa na dobór indywidualnej diety pacjenta, ale ma zasadnicze znaczenie przy wyborze leczenia stosowanego celem wyeliminowania schorzenia. W przypadku SIBO siarkowodorowego objawy mogą się zmniejszyć, zarówno przy diecie low-FODMAP, jak i przy redukującej produkty z zawartością siarki. Indywidualne nietolerancje powinny być poparte testami.
SIBO wodorowe
Ten podtyp schorzenia łączy się z przerostem bakterii wytwarzających gazowy wodór. W tym przypadku najbardziej charakterystycznym objawem jest biegunka.
SIBO metanowe
Początkowo sądzono, że to bakterie są odpowiedzialne za podtypy wodorowy i metanowy. Jednakże metan jest wytwarzany przez archeany, jednokomórkowe, bezjądrowe organizmy. Najbardziej charakterystycznymi objawami towarzyszącymi są zaparcia, wzdęcia i uczucie rozpierania jelit.
SIBO łączone
Często zdarza się, że ludzie cierpią na podtyp łączony: wodorowo-metanowy. Jeden z nich może być bardziej dominujący, wówczas objawy będą bardziej jednolite lub mogą być naprzemienne, charakterystyczne dla obu podtypów.
SIBO siarkowodorowe
Obecnie nie ma testu oddechowego koncentrującego się na wykryciu siarkowodoru. Lekarze mogą zdiagnozować ten podtyp SIBO na podstawie objawów i płaskoliniowego wyniku testu oddechowego, który podczas pomiarów wykazuje niskie poziomy (0–2) wodoru i metanu (graficzna płaska linia). Objawy występujące przy tym podtypie obejmują: wzdęcia, gazy o wyraźnym odorze siarki, zaparcia, nadwrażliwość trzewną, zapalenia pęcherza i wzrost ogólnych objawów SIBO w połączeniu z wysokosiarkową dietą. Jeśli objawy nie są charakterystyczne, warto zastosować low-FODMAP lub diety niskosiarkowe, aby sprawdzić, czy z czasem ustąpią.
Leczenie SIBO – skuteczna dieta i inne metody
Wykluczenie z jadłospisu produktów high-FODMAP może być bardzo pomocne dla osób z zespołem przerostu flory bateryjnej, jelita drażliwego czy nieszczelnością jelit. Ponieważ nie wszyscy są wrażliwi na niektóre produkty high-FODMAP, możliwe, że akurat ty nie będziesz musiał ich unikać. W dłuższej perspektywie warto testować swoją reakcję na niektóre pokarmy high-FODMAP poprzez wprowadzanie określonych produktów i ponowne włączenie tych tolerowanych do diety. Jest także znaczna grupa osób, która nie toleruje wielu produktów low-FODMAP, takich jak: zboża, kokosy, czy różne surowe warzywa.
Dieta low-FODMAP to podejście oparte na eliminacji fermentujących węglowodanów, które mogą sprzyjać objawom SIBO. Jest ona szczególnie skuteczna w zmniejszaniu dolegliwości związanych z przerostem flory bakteryjnej, wspierając zarówno trawienie, jak i ogólny stan zdrowia jelit. W artykule dowiesz się, jakie produkty warto wybierać, czego unikać, oraz jak ułożyć menu, by wesprzeć proces leczenia SIBO.
Co jeść przy SIBO? Produkty low-FODMAP – lista polecanych i niewskazanych produktów
Lista polecanych produktów – jedzenie, które leczy
Owoce i warzywa low-FODMAP. Włącz do jadłospisu lekkostrawne, obrane, nasienne, dobrze ugotowane owoce i warzywa, podawane w formie kompotów, przecierów, zup i gulaszu. Wersję surową wprowadzaj małymi porcjami, gdy już odczujesz znaczną poprawę.
Dziki łosoś. Mięso łososia zawiera wysokie stężenie przeciwzapalnych kwasów tłuszczowych EPA i DHA omega-3, a jego układ białkowy mieszankę przeciwutleniaczy oraz przeciwzapalnych peptydów. Ustabilizowanie stanu zapalnego zmniejsza ryzyko wielu przewlekłych chorób, takich jak: nowotwory, depresja i schorzenia autoimmunologiczne.
Wołowina od krów karmionych trawą. Ten rodzaj wołowiny ma dużą zawartość witamin B3, B12, białka oraz minerałów cynku i żelaza. Wątroba wołowa może zawierać do stu razy więcej składników odżywczych niż samo mięso. Chorzy na zespół przerostu flory bakteryjnej często mają niski poziom witaminy B12, która odgrywa istotną rolę w tworzeniu czerwonych krwinek oraz prawidłowym funkcjonowaniu połączeń nerwowych.
Zdrowe tłuszcze. Bezpieczne i zdrowe oleje oraz tłuszcze do gotowania to: organiczny ghee, olej kokosowy, łój wołowy lub czerwony olej palmowy. Do delikatnego smażenia lub potraw niegotowanych używaj oliwy z oliwek najwyższej jakości, oliwy z awokado lub organicznego masła z mleka krów karmionych trawą. Zdrowe tłuszcze przynoszą wiele korzyści, w tym: regulują poziom cukru we krwi i wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, tj. A, D, E i K, działają przeciwzapalnie, zmniejszając ryzyko chorób serca i udaru mózgu.
Świeże zioła i przyprawy. Zioła oraz przyprawy dostarczają różnorodnych składników odżywczych, a jednocześnie sprawiają, że jedzenie jest bardziej atrakcyjne i smaczne.
24-godzinny jogurt. Większość zakupionych w sklepie jogurtów fermentuje przez siedem do ośmiu godzin i zawiera laktozę. Jogurt fermentujący przez 24 godziny usuwa laktozę i zwiększa poziom bakterii probiotycznych.
Kofeina. Kofeinę można znaleźć w kawie, herbacie i czekoladzie. Niektóre osoby jej nie tolerują, ponieważ podrażnia ich przewód pokarmowy. Inni uważają, że jest pomocna zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie. Jeśli należysz do grupy osób nadwrażliwych, nie używaj jej przez dwa tygodnie, aby sprawdzić, czy objawy się zmniejszą.
Poniżej podzielono pokarmy z uwagi na ich właściwości lecznicze, szkodliwe, a także takie, które należy ocenić samemu pod kątem indywidualnej nietolerancji.
Żywność, której należy unikać
Za dużo przekąsek. Aby zespół mioelektryczny wywołujący odruch prowadzący do oczyszczania jelita cienkiego mógł prawidłowo funkcjonować, powinieneś robić przerwy w posiłkach, trwające od trzech do pięciu godzin. Przekąska jest wskazana jedynie w razie potrzeby, celem utrzymania zdrowej wagi.
Żywność przetworzona lub wieloskładnikowa. Jedz proste, kilkuskładnikowe posiłki z pełnowartościowych produktów, aby móc ocenić, które pokarmy w diecie przyczyniają się do powstawania objawów. Unikanie przetworzonej żywności z dodatkami, takimi jak: gumy lub barwniki spożywcze, w krótkim czasie przyniesie ci dużo pozytywnych korzyści.
Produkty ciężkostrawne. W związku z tym, że surowe pokarmy mogą być trudne do strawienia i spowodować nasilenie objawów, konsumuj je w małych porcjach.
Produkty bogate w błonnik. Mówi się, że osoby cierpiące na zaparcia powinny spożywać więcej błonnika. Przy zespole przerostu flory bakteryjnej spożywanie dużej ilości błonnika powoduje namnażanie, dokarmianie bakterii, co prowadzi do nasilenia objawów. W miarę upływu czasu, podczas stosowania diety SIBO, powinno się rozsądnie i umiarkowanie wprowadzać produkty bogate w błonnik.
Żywność o wysokiej zawartości cukru. Chociaż sam cukier nie jest high-FODMAP, biały cukier jest mocno przetworzony i źle wpływa na stan zdrowia. Większość przepisów w tej książce opiera się na syropie klonowym, miodzie koniczynowym lub Sucanat (nieprzetworzonej formie cukru trzcinowego) używanych w małych ilościach. Od czasu do czasu dobrze jest zjeść troszkę więcej cukru, ale najlepiej, aby twoje żywienie koncentrowało się na jedzeniu zdrowych, pełnowartościowych, nieprzetworzonych produktów.
Niezdrowe tłuszcze. Unikaj oleju rzepakowego, kukurydzianego i częściowo utwardzonych olei roślinnych, ponieważ są one często modyfikowane genetycznie i zawierają pestycydy.
Produkty do samodzielnej oceny
Żywność wymieniona poniżej jest uważana za LOW-FODMAP, ale niektóre osoby jej nie tolerują. Spożywając poniższe produkty, prowadź dziennik i jeśli zauważysz objawy związane z danym pokarmem, usuń go z diety, a w zamian wypróbuj inny.
Kokos. Niektóre osoby dobrze sobie radzą z trawieniem kokosa, podczas gdy inne już nie. Warto dowiedzieć się, do której grupy należysz.
Jajka. Wiele osób dobrze toleruje jaja, ale dla innych żółtko lub białko mogą być trudne do strawienia.
Nabiał. Niektóre produkty mleczne należą do high-FODMAP, ponieważ zawierają laktozę, czyli cukier mlekowy.
Psiankowate. Ziemniaki, pomidory, papryka i bakłażan są najpopularniejszymi warzywami psiankowatymi. Uważa się, że wywołują one stany zapalne, ale niewiele jest badań potwierdzających to twierdzenie, a nawet istnieje kilka, które zaprzeczają tej teorii.
Orzechy. Orzechy z reguły są ciężkostrawne. Zacznij od zjedzenia niewielkich ilości mleka orzechowego lub masła orzechowego, a następnie przetestuj mąkę orzechową lub całe orzechy.
Gluten. Niektóre produkty zawierające gluten należą do high-FODMAP, a niektóre do low-FODMAP. W związku z tym, że wiele osób ma kłopot z tolerancją glutenu, został on wykluczony z naszego 4-tygodniowego planu posiłków, dzięki czemu można go zacząć testować dopiero po miesiącu.
Alkohol. Przesada w piciu alkoholu może wywołać o wiele więcej konsekwencji w trakcie diety niż przed.
Chociaż SIBO nie jest wyborem, którego ktoś by dobrowolnie dokonał, warto rozpocząć proces uzdrawiania od razu. Częścią tego procesu jest położenie podwalin pod plan posiłków i utrzymanie przyjaznej, odpowiedniej dla ciebie diety SIBO.
Więcej informacji na temt SIBO oraz 4-tygodniowy plan posiłków, znajdziesz w książce Wylecz SIBO optymalną dietą low-FODMAP autorstwa Kristy Regan
